afb. M. Bimmel
Hooge Steenweg 28 : De Lelie
bouwjaar: XVI
verbouwingen: XIX, 1908, 1913, 1985, 1996
huidige functie: winkel en woonruimte
Bossche monumenten
Een smal maar diep pand
door Ed Hupkens
Het pand Hooge Steenweg 28 bevindt zich op een vrij smal, maar erg diep perceel aan de westelijke zijde van de straat. Achter het hoofdgebouw is een kleine open plaats gelegen, die smaller is dan de rest van het perceel, waarop een berging gebouwd is. In 1606 komt het in de archieven voor onder de naam De Lelie, in de volksmond staat het bekend als Het Postzegeltje. Sinds maart 2005 is het aangewezen als gemeentelijk monument. In het midden het wit gepleisterde pand op een vrij smal maar erg diep perceel aan de Hooge Steenweg 28. Foto: Josephine Peren.De gepleisterde negentiende-eeuwse lijstgevel is in de twintigste eeuw voorzien van een moderne winkelpui. Boven de waterlijst, waarin de onderdorpels zijn opgenomen, bevat de eerste verdieping twee vensters. Deze bestaan uit ongedeelde schuiframen met een vast bovenlicht. Op de tweede verdieping bevinden zich twee vensters, die bestaan uit twee-ruits draairamen. Rechts naast het rechterraam bevindt zich een gevelanker. Alle vensters zijn voorzien van een stucomlijsting, waarin aan de bovenzijde een rijk gedecoreerde kuif (barok siermotief) is aangebracht. De kroonlijst wordt beëindigd door een kroonlijst op consoles, die aan de rechterzijde is afgekapt. De linkerzijmuur van het pand staat op de oude scheiding tussen twee grotere percelen. Het dertiende- of vroeg veertiende-eeuwse baksteenwerk van deze muur behoort tot het oudste dat in de Hooge Steenweg is aangetroffen. In de rechterzijmuur kwam bij een verbouwing in 1998 een vakwerkconstructie in zicht. Deze wand heeft tot het oorspronkelijke pand behoort en stamt uit de tweede helft van de zestiende eeuw. De constructie loopt over meerdere verdiepingen door. Met een tussenbalkconstructie is een verdiepingsbalklaag en een insteekverdieping aangebracht. Uit de bouwsporen kon worden vastgesteld dat de verdiepingsbalklaag sleutelstukken bezat. In de tuitgevel aan de achtergevel bevindt zich een nog deels oud kozijn met oude raamhengen (zeventiende-eeuws). De verdiepingsvloer is opgebouwd uit een zestiende-eeuwse, samengestelde balklaag. Enkele balkvakken bevatten nog de oorspronkelijk eiken kinderbinten. Andere balkvakken zijn inmiddels vervangen door grenen kinderbinten uit de negentiende eeuw. Tussen de moerbalken van de eerste twee balkvakken zijn onderslagbalken geplaatst. | 8 |
Stadsblad woensdag 5 december 2018 | 8
Bouwhistorie
'De Lelie' (1606)
Hooge Steenweg 28
|
Dit smalle pandje grensde aan de linkerzijde aan het grote perceel van 67½ voet. We weten om hiervoor genoemde redenen niet zeker of de cijnsbedragen op dit pand betrekking hebben, te meer daar de perceelsbreedte niet vermeld staat. Gezien de grootte van het cijnsbedrag lijkt dit echter wel het geval te zijn. Evenals het rechter buurpand betaalde Laurens van Reeck 1½ 'penning' en 1/3 'obool oud geld'. Samen zijn de smalle pandjes even breed als de buurpanden Hooge Steenweg 32 en 34, waarvoor ieder 3 'penning' en 1/3 'obool' moest worden betaald. Deze geldbedragen wijzen op een deling van een groot perceel dat tot aan de hoek van de Visstraat liep en waarvoor totaal ruim 10 penning oud geld betaald moest worden. Gaan we er vanuit dat de familie Van Reeck bezitter van 'De Lelie' is, dan kunnen we de heffing voor totaal vijf schouwen in 1553 bij dit pand plaatsen aangezien de lakenkoper Arnold van Reeck daar wordt vermeld. Het grote aantal van vijf schouwen is voor een dergelijk klein pand niet voor de hand liggend. Mogelijk was ook het hiervoor vermelde pand Hooge Steenweg 24 in het bezit van de lakenkoopman. De linker zijmuur van het pand staat op de oude scheiding tussen de twee grote percelen. Het 13de- of vroeg 14de-eeuwse baksteenwerk van deze muur behoort tot het oudste dat in dit bouwblok is aangetroffen. In de rechter zijmuur van het smalle pand kwam bij een verbouwing in 1998 een vakwerkconstructie in het zicht. Deze loopt over meerdere verdiepingen door. Met een tussenbalkconstructie is een verdiepingsbalklaag en een insteekverdieping aangebracht. Uit de bouwsporen kon worden vastgesteld dat de verdiepingsbalklaag sleutelstukken bezat en aan de rechterzijde korbelen die op de vakwerkwand aansloten. Gezien de getrokken telmerken en het bakstenen vulwerk zal deze wand uit de 16de eeuw dateren. Het huis telde vier balkvakken, die voorzien waren van mogelijk latere (17de-eeuwse) hangbalken. Onder het voorste gedeelte bevindt zich een klein keldertje, dat vanaf de straat en van binnenuit toegankelijk is. Het pandje telt twee bouwlagen en een kap met eiken dekbalkjukken, die vermoedelijk uit de bouwtijd van de vakwerkmuur dateren. | 222 |
Literatuur
CB 1520 f 44v; CB 1573 f 47v; HT 1553 f 3v; M 52; Z 1552/'53, p 6.
A. van Drunen, Gemeentelijk monument
Hooge Steenweg 28
BeschrijvingAlgemeen:Het pand bevindt zich aan de westelijke zijde van de Hooge Steenweg op een diep en smal perceel binnen de eerste ommuring. Achter het hoofdhuis is een klein open plaatsje gelegen, dat smaller is dan de rest van het perceel, waaropeen berging gebouwd is. Het pand, dat in 1606 voor komt in archieven als "De Lelie" en tegenwoordig bekend staat in de volksmond als "Het Postzegeltje", bestond oorspronkelijk uit een voor- en een achterhuis, de brandmuur is echter volledig verwijderd. Het pand omvat vier niveaus, namelijk kelder, begane grond, eerste verdieping en zolder, en wordt afgedekt onder een met gesmoorde golfpannen gedekt zadeldak met dakschild aan de voorzijde. Naar archiefgegevens heeft de kelder onder het voorhuis een tongewelf (16e eeuw) loodrecht op de voorgevel. De kelder is momenteel niet meer toegankelijk.Voorgevel:De gepleisterde 19de eeuwse lijstgevel is in de 20ste eeuw voorzien van een nieuwe winkelpui. Boven de waterlijst, waarin de onderdorpels zijn opgenomen, bevat de eerste verdieping twee vensters, die bestaan uit ongedeelde schuiframen met een vast bovenlicht. Op de tweede verdieping bevinden zich twee vensters, bestaande uit twee-ruits draairamen. Rechts naast het rechterraam bevindt zich een gevelanker. Alle vensters zijn voorzien van een stucomlijsting, waarin aan de bovenzijde een rijk gedecoreerde kuif is aangebracht. De gevel wordt beëindigd door kroonlijst op consoles die is afgekapt aan de rechter zijde.Linkerzijmuur:Naar verluidt dateert deze muur uit de 14de eeuw.RechterzijmuurBij waarnemingen uit juli 1996 is een vakwerkwand met baksteenvulling gevonden. Deze wand heeft tot het oorspronkelijke pand behoord en stamt waarschijnlijk uit de tweede helft van de 16de eeuw.Achtergevel:In de tuitgevel bevindt zich naar verluidt een mogelijk nog deels oud kozijn met oude raamhengen (17de eeuws). De gevel is dus vermoedelijk 17e eeuws of mogelijk ouder.Interieur:De verdiepingsvloer is opgebouwd uit een mogelijk 16de-eeuwse samengestelde balklaag. Enkele balkvakken bevatten nog de oorspronkelijke eiken kinderbinten, doch andere balkvakken zijn inmiddels vervangen door grenen kinderbinten uit vermoedelijk de 19de eeuw. Tussen de moerbalken van de eerste twee balkvakken zijn | 1 |
onderslagbalken geplaatst. In het pand komen onder andere muurstijlen en sleutelstukken voor. De kapconstructie, bestaande uit eiken dekbalkjukken, zou kunnen horen tot de fase van de vakwerkwand en de moerbalken (tweede helft 16de eeuw).Redengevende omschrijvingHet pand aan de Hooge Steenweg heeft monumentale waarde vanwege de gevels, de bouwstijl, de bouwmassa en de situering. Het pand heeft bouw- en kunsthistorische betekenis vanwege de belangwekkende balklagen, de aanwezigheid van structuurbepalende en historische kelders en de aanwezigheid van een historische interieurindeling. De sociaal- en cultuurhistorische betekenis is groot, het pand is representatief voor de ontwikkeling van de stad ‘s-Hertogenbosch en heeft een belangrijke opdrachtgever, bouwheer en/of ontwerper. | 2 |
Gemeente 's-HertogenboschMosmans
Hoogensteenweg
Raaymakers52. "De Lelie" anno 1606. Thans in den volksmond "'t Postzegeltje". | 23 |
Jan Mosmans, Alph.G.J. Mosmans, Oude namen van huizen en straten te Adresboeken
Hooge Steenweg 28
Hoogen Steenweg B 50 (????)
| 1865 | L. Confurius (zaakwaarnemer) - S.G. de Meijers (winkelier en organist) - A.S. Westerman (goud en zilversmid) |
| 1875 | S.G. de Meijere (organist en winkelier) - S.J.R. Tijl (2e luit. depot) |
Hoogen Steenweg B 50 (1880)
| 1881 | H. Buitenweg (teekenaar staatsspoorwegen) - S.G. de Meijere (organist en winkelier, rijks depot voor postzegels enz.) - R. Smit (hulponderwijzer) |
| 1875 | J. Timmermans (2e luitenant) |
| 1908 | N. Raaijmakers (sigaren- en pijpenwinkel) - Ant. Wouters |
Hooge Steenweg 28 (1909)
| 1910 | N. Raaijmakers (sigaren- en pijpenwinkel) - Ant. Wouters |
| 1928 | N.A.J. de Rooij |
| 1943 | J.M.J.M. van den Heuvel (fotohandelaar) |
Bossche Encyclopedie |